Što je visoki krvni tlak?
Visoki krvni tlak ili hipertenzija označava visoki tlak (napetost) u arterijama. Arterije su krvne žile koje odvode krv iz srca u sva tkiva i organe. Normalni krvni tlak je 120/80; krvni tlak između 120/80mmHg i 139/89 mmHg nazivamo “pre-hipertenzijom”, a krvni tlak 140/90 mmHg i veći smatramo povišenim.
Gornja brojka, sistolički krvni tlak, odgovara tlaku u arterijama kada se srce kontrahira i izbacuje krv u arterije. Donji broj, dijastolički tlak,predstavlja tlak u arterijama kada se srce relaksira nakon kontrakcije. Dijastolički tlak odražava najniži tlak kojem su izložene arterije.
Povišenje sistoličkog i/ili dijastoličkog tlaka povećava rizik za razvoj bolesti srca,bubrega, oka, moždanog udara i ateroskleroze (otvrdnuća krvnih žila).
Zbog toga, dijagnoza povišenog krvnog tlaka je veoma važna kao i napori da se navedeni tlak snizi jer se time preveniraju komplikacije.
Ranije se mislilo kako je povišeni dijastolički tlak mnogo važniji faktor rizika nego povišeni sistolički tlak ali se danas zna da kod ljudi u 50-tim godinama kao i starijima, sistolička hipertenzija predstavlja veliki rizik.
The American Heart Association je utvrdila da povišeni krvni tlak zahvaća približno svaku treću odraslu osobu u SAD-u. Također je ustanovljeno da visoki krvni tlak zahvaća i 2 mil. djece i mladih u SAD-u, a the Journal of the American Medical Association izvještava da ih je mnogo još nedijagnosticirano.
Hipertenzija je jasno veliki javno zdravstveni problem.
Visoki krvni tlak je često nazivan i tihim ubojicom jer je u početnom stadiju bez simptoma. Tek kada je neki organ u tijelu zahvaćen ili oštećen posljedice su vidljive.
U Poliklinici Analiza nudimo genetsko testiranje Hipertenzija Sensor: Analiza specifičnih gena odgovornih za razvoj visokog krvnog tlaka može pomoći pri procjeni rizika od nastanka hipertenzije, kako će tijelo prihvatiti lijekove za borbu protiv visokog tlaka, koliko će oni biti učinkoviti te odrediti najučinkovitiju terapiju.
Javite nam se na 021 688 888
Krvni tlak se obično mjeri malim, prijenosnim instrumentom nazvanim, sfingomanometrom.Taj instrument mjeri krvni tlak u jedinicama koje nazivamo milimetrima žive (mmHg). Manžeta se stavi na nadlakticu,napuše zrakom do tlaka koji prekida protok krvi u glavnoj arteriji ruke (brahijalnoj arteriji). Ruka je ispružena, u nivou srca, a pritisak se u manžeti postepeno smanjuje, stetoskopom liječnik osluškuje iznad arterije nasuprot laktu.
Tlak koji liječnik prvo čuje je pulzacija arterije, sistolički tlak (označava tlak kada srce izbacuje krv u krvnu žilu prema svim organima i tkivima). Tlak se dalje smanjuje,a kada pulzacija arterije prestane očitanje označava dijastolički tlak (označava tlak u arterijama kada se arterije odmaraju, a srce prima krv koja se vraća iz organa i tkiva). Za točno mjerenje krvnog tlaka potrebna su dva očitanja.
Kako se definira povišeni krvni tlak?
Krvni tlak može biti odraz više čimbenika, pa je stoga važno i okruženje u kojem se mjerenje tlaka izvodi. Najmanje sat vremena prije mjerenja trebalo bi izbjegavati uzimanje hrane, naporne vježbe (koje mogu sniziti krvni tlak) pušenje, uzimanje kave. Drugi se stresovi koji mogu povećati krvni tlak trebaju uzeti u obzir prilikom mjerenja.
Iako se vrijednost povišenog krvnog tlaka smatra 140/90 mmHg i više, ne treba uzeti za gotovo jer su ipak granice pomaknute za pojedine osobe. Osobe s pre-hipertenzijom (120/80 – 139/89) mogu pridonijeti sniženju krvnog tlaka modificiraju stila života, te je moguće i lijekovima posebno ako postoje drugi faktori rizika za oštećenje organa kao što je dijabetes ili bubrežna bolest.
Pacijenti sa kroničnim bubrežnim bolestima koji gube bjelančevine mokraćom (proteinurija), trebaju održavati krvni tlak ispod 130/80,pa čak i niže. Cilj ovakvog smanjenja je smanjiti protok do te mjere da se smanji progresija bubrežnog oštećenja. Pacijenti sa šećernom bolesti mogu također imati koristi od održavanja krvnog tlaka ispod 130/80. U Afrikanaca i to u onih koji žive u uvjetima suvremene civilizacije imaju povišen rizik za razvoj komplikacija hipertenzije, mogu smanjiti rizik smanjujući sistolički tlak na manje od 135, a dijastolički na 80 i manje.
Izolirani porast sistoličkog tlaka?
Izolirana sistolička hipertenzija je definirana kao sistolički tlak koji je iznad 140 mm Hg, uz dijastolički tlak koji je ispod 90. Ovaj poremećaj primarno zahvaća stariju populaciju i karakterizirana je povećanim (širokim) tlakom pusa. Tlak pulsa je razlika između sistoličkog i dijastoličkog krvnog tlaka. Krutost arterija pridonosi ovom širenju pulsnog tlaka.
Jednom smatran bezazlenim, povišen tlak pulsa je sada važan indikator zdravstvenih problema i krajnjeg oštećenja organa. Izolirana sistolička hipertenzija je udružena sa 2-4 puta povišenim rizikom za uvećano srce, srčani udar (infarkt miokarda), moždani udar (oštećenje mozga), kao i smrt kao posljedica srčanih bolesti ili moždanog udara. Kliničke studije kod pacijenata s izoliranom sistoličkom hipertenzijom su ukazale da je smanjenje sistoličkog krvnog tlaka za najmanje 20mmHg do nivoa od ispod 160mmHg smanjuje ovaj povišeni rizik.
Jednom izmjeren povišen krvni tlak u liječničkoj ordinaciji može se krivo protumačiti jer navedeno povećanje može biti privremeno. Može biti uzrokovano pacijentovom tjeskobom koja je povezana sa stresom samog pregleda i strahom da nešto neće biti uredu sa njegovom/njenim zdravstvenim stanjem. Prvi posjet liječniku je često uzrok neprirodnom povećanju tlaka koji nestaje kod ponavljanih mjerenja nakon mirovanja kao i kod ponovnog posjeta liječniku. Takvo jednokratno povećanje tlaka kod posjeta liječniku naziva se “hipertenzija bijelog ogrtača”. Samo ime govori da je liječnikov bijeli ogrtač uzrok pacijentove tjeskobe i kratkotrajnog povećanja krvnog tlaka. Sama dijagnoza može upućivati da navedeno stanje nije klinički značajno.Međutim, oprez je potreban. Praćenje krvnog tlaka kod kuće je potrebno da bi se eventualno utvrdila učestalost i trajnost povišenog krvnog tlaka.
Granično povišen krvni tlak
Granično povišen krvni tlak označava slabo povišen krvni tlak više od 140/90 ponekad, a u drugim mjerenjima niži od toga . Takvi pacijenti moraju učestalo mjeriti svoj krvni tlak i pretraživati eventualna oštećenja ciljnih organa, da bi se ustanovilo da li je hipertenzija značajna ili ne.
Pacijenti s graničnom hipertenzijom imaju veliku vjerojatnost da kada uđu u stariju životnu dob razviju kontinuirano povišen krvni tlak. Takvi pacijenti imaju povećani rizik za razvoj kardiovaskularnih bolesti. Iako hipertenzija u početku bude neznačajna, osobe za graničnom hipertenzijom moraju imati kontinuirano praćenje krvnog tlaka ikao i praćenje eventualnih komplikacija hipertenzije.
Ako tijekom praćenja granično povišen krvni tlak postane trajno povišen,iznad 140/ 90 mm Hg, mora se započeti s trajnom antihipertenzivnom terapijom. Iako dijastolički tlak pokazuje granično povišene vrijednosti (obično ispod 90 mm Hg, ali dugotrajno iznad 85) liječenje treba započeti u određenim situacijama.
Što uzrokuje visoki krvni tlak?
Opisane su dvije forme povišenog krvnog tlaka: esencijalna (ili primarna) hipertenzija i sekundarna hipertenzija. Esencijalna je mnogo češća i uzrokuje 95% svih hipertenzija. Uzroci esencijalne hipertenzije su multifaktorijalni, što znači, da postoje više čimbenika čija kombinacija utječe na nastanak hipertenzije. U sekundarnoj hipertenziji, koja čini 5% svih hipertenzija, povišen krvni tlak je sekundaran (uzrokovan je ) specifičnim abnormalnostima pojedinog organa ili sistema u tijelu.
Esencijalna hipertenzija javlja se u zajednicama koje konzumiraju veće količine soli ,prelazeći unos od 5.8 grama na dan. Unos soli može biti djelomično važan faktor koji je povezan s esencijalnom hipertenzijom u pojedinim situacijama, a višak soli može biti udružen s hipertenzijom koja je udružena sa starenjem. Afrikanci, debljina, nasljeđe, zatajenje bubrega (renalna insuficijencija). The Institute of Medicine of the National Academies preporučuje mladim zdravim osobama 19 to 50-godina starosti da uzimaju samo 3.8 grama soli na dan koji se svakodnevno gubi.
Smatra se na genetsko nasljeđe ima važnu ulogu u esencijalnoj hipertenziji. Gen odgovoran za hipertenziju još uvijek nije otkriven (gen je mali dio kromosoma koji sintetizira proteine koji određuju karakteristike pojedinca). Trenutna istraživanja u ovom segmentu su fokusirana na genetičke čimbenike odgovorne za renin-angiotensin-aldosteronski sustav. Ovaj sistem pomaže u regulaciji krvnog tlaka kontrolirajući ravnotežu soli i tonus (elastičnost) arterija.
Približno 30% slučajeva esencijalne hipertenzije se pripisuje genetičkim faktorima.
Većina pacijenata s esencijalnom hipertenzijom ima uobičajene promjene na arterijama: povećana rezistencija (krutost ili gubitak elastičnosti) u malim arterijama koje su udaljene od srca (periferne arterije i arteriole). Arteriole dovode oksigeniranu krv i hranjive tvari u sva tkiva tijela. Arteriole su kapilarama povezane sa venama(venskim sustavom),kojima se krv vraća natrag u srce i pluća. Što točno čini periferne arterije krutima još se ne zna. Međutim, povećana čvrstoća perifernih arterija nalazi se kod onih osoba kod kojih je esencijalna hipertenzija udružena s genetičkim čimbenicima,debljinom, nedostatnom fizičnom aktivnosti, prekomjernim unosom soli i starenjem. Upala također igra važnu ulogu, a kao predskazatelj koristi se prisutnost povišenog CRP kod nekih pojedinaca.
5% osoba s hipertenzijom ima sekundarnu hipertenziju.To znači da je hipertenzija u ovih pojedinaca uzrokovana specifičnim poremećajima pojedinih organa ili krvnih žila,kao što je bubreg, nadbubrežna žlijezda ili aorta.
Renalna (bubrežna) hipertenzija
Bolesti bubrega mogu uzrokovati sekundarnu hipertenziju. Ova vrsta sekundarne hipertenzije je nazvana renalnom hipertenzijom jer je glavni uzrok u bubrezima. Glavni uzrok je suženje (stenoza) arterije koja dovodi krv u bubreg (renalna arterija). U mlađih osoba, posebno žena, ona je uzrokovana stanjenjem mišićne stijenke renalne arterije ( fibromuskularna displazija). Kod starijih suženje je općenito uzrokovano aterosklerotskim plakom koji sužava lumen renalne arterije.
Kakao suženje renalne arterije uzrokuje hipertenziju? Prvo, suženje smanjuje protok krvi u zahvaćeni bubreg čime je stimulirana proizvodnja hormona, renina i angiotenzina, koji uz aldosteron iz nadbubrežne žlijezde uzrokuju konstrikciju i povećanje tvrdoće (rezistencije) perifernih arterija u tijelu što rezultira povećanjem tlaka.
Na renalnu hipertenziju obično sumnjamo kada je krvni tlak u mlađih osoba ili se radi o novonastaloj hipertenziji kod starijih. Ispitivanja kojima se dokazuju suženja su korištenje radioizotopnih pretraga, dopler renalnih arterija, magnetna rezonanca renalnih arterija. Svrha ovih testova je utvrditi da li postoji smanjeni protok kroz bubrege kao i da li će korištenje angioplastike imati smisla (uklanjanje suženja). Ako ultrazvučni pregled ukazuje na visoki index otpornosti u bubregu (visoka rezistencija protoku krvi), angioplastikom nećemo poboljšati krvni tlak, jer kronično oštećenje bubrega zbog dugotrajne hipertenzije već postoji. Ako je bilo koji od navedenih testova abnormalan ili liječnik sumnja na suženje renalne arterije, potrebno je napraviti renalnu angiografiju. Angiografija je zadnji test za stvarno vizualiziranje suženja renalne arterije.
Suženje se može tretirati balonskom angioplastikom. U ovom zahvatu, liječnik uvodi dugački kateter u renalnu arteriju, napuhuje balon na kraju katetera, te postavlja stent (napravu koja širi suženu arteriju). Ovaj zahvat obično poboljšava protok krvi kroz bubrege i smanjuje krvni tlak. Sam zahvat čuva funkciju bubrega koja je bila djelomično smanjena zbog smanjenog protoka. Samo ponekad, je potreban operacijski zahvat za rješavanje suženja.
Druge bolesti bubrega također mogu uzrokovati hipertenziju za vrijeme hormonskog poremećaja i /ili retencije soli.
Važno je zapamtiti da ne samo da hipertenziju mogu uzrokovati bolesti bubrega, nego i sama hipertenzija uzrokuje bolest bubrega. Stoga je svim pacijentima s povišenim krvnim tlakom potrebno ispitati eventualnu postojanost bubrežne bolesti da bi ih se adekvatno liječilo.
Dvije rijetke vrste tumora nadbubrežne žlijezde su manje česti uzroci sekundarne hipertenzije.Nadbubrežne žlijezde se nalaze na gornjem polu bubrega. Oba tumora produciraju velike količine adrenalnih hormona koji uzrokuju povećanje arterijskog tlaka. Ovi se tumori mogu dijagnosticirati iz krvnih pretraga, pretraga urina, kao i slikovnih pretraga adrenalnih žlijezda. Operacija je često potrebna da bi se otklonio tumor (adrenalektomija) koja obično smanjuje hipertenziju.
Jedan tip tumora uzrokuje stanje nazvano primarni hiperaldosteronizam jer tumor proizvodi velike količine aldosterona. Dolazi do gubitka pretjerane količine K urinom ,pa rezultira sniženom količinom kalija u krvi. Na hipoaldosteronizam se općenito posumnja kod osoba s hipertenzijom i sniženom količinom kalija u krvi. Također, određeni genetički poremećaji mogu zahvatiti hormone adrenalne žlijezde i uzrokovati sekundarnu hipertenziju.
Drugi tip adrenalnog tumora koji uzrokuje sekundarnu hipertenziju je feokromocitom. Ovaj tumor proizvodi velike količine katekolamina, što uključuje nekoliko adrenalin-povezanih hormona. Na feokromocitom se posumnja kod osoba koji imaju iznenadne i recidivirajuće epizode hipertenzije udružene s crvenilom lica, ubrzanim srčanim radom, znojenjem, uz simptome udružene s arterijskom hipertenzijom.
Koarktacija aorte
Koarktacija aorte je rijedak, nasljedni poremećaj,te je jedan od najčešćih uzroka hipertenzije u djece. Ovo stanje je karakterizirano suženjem segmenta aorte (glavne krvne žile koja izlazi iz srca). Aorta odvodi krv u u arterije koje opskrbljuju organe, uključujući i bubrege.
Suženi segment aorte (koarktacija) najčešće se nalazi iznad izlazišta renalnih arterija, pa je time smanjen protok krvi kroz bubrege. Ovaj nedostatak protoka u bubrezima aktivira renin-angiotenzin-aldosteronski sustav čime dolazi do povećanja arterijskog tlaka. Liječenje koarktacije je obično kirurško , ponekad balonska angioplastika.
Metabolički sindrom i pretilost
Osobe s metaboličkim sindromom imaju inzulinsku rezistenciju i tendenciju razvoja dijabetes melitusa tipa 2 (inzulin neovisni tip).
Pretilost, posebno ako je udružena s povećanim opsegom abdomena ,uzrokuje povišene vrijednosti šećera u krvi (hiperglikemija),povišene lipide(masnoće), upalu krvnih žila, disfunkciju endotela (abnormalna reaktivnost krvnih žila) i hipertenziju koji uzrokuju preuranjenu aterosklerotsku valvularnu bolest. The American Obesity Association izjavljuje da je rizik od razvoja hipertenzije 5-6 puta veći u pretilih osoba u SAD-u u dobi od 20- 45, u usporedbi sa osobama koje nisu pretile, a iste su dobi. The American Journal of Clinical Nutrition izvijestio je 2005 da je opseg struka bolji predskazatelj krvnog tlaka nego BMI (index tjelesne mase). Muškarci trebaju održavati opseg struka ispod 94cm, a žene ispod 80cm. Epidemija pretilosti u SAD-u pridonijela je pojavi hipertenzije u djece,adolescenata i odraslih.
Koji su simptomi povišenog krvnog tlaka?
Nekomplicirani povišeni krvni tlak obično nije praćen simptomima (tihi) pa se hipertenzija označava kao “tihi ubojica”. Tako je nazvana jer može progredirati u bilo koju od nekoliko potencijalno smrtonosnih komplikacija hipertenzije kao što je moždani i srčani udar. Nekomplicirana hipertenzija može biti prisutna i kao nezamijećena mnogo godina ili čak desetljeća. Ovo se događa kada simptomi nisu prisutni i kod onih osoba koji ne idu na periodične kontrole krvnog tlaka.
Neke osobe s nekompliciranom hipertenzijom mogu osjetiti simptome kao što je glavobolja, vrtoglavica,nedostatak zraka i zamućenje vida. Prisutnost simptoma može biti dobra jer prisili osobe na odlazak liječniku. Često međutim, osobe kontaktiraju liječnika nakon što se značaje oštećenje organa već pojavilo. U mnogim slučajevima, osoba posjeti liječnika sa znakovima srčanog udara, moždanog udara, zatajivanja bubrega, attack, stroke,kidney failure, oštećenja vida (zbog oštećenja retine). Velika javna upozorenja kao i učestale kontrole krvnog tlaka mogu pomoći pronalasku pacijenata s nedijagnosticiranom hipertenzijom prije nego se razviju značajnije komplikacije.
Kako se utvrđuje oštećenje organa kod osoba s povišenim krvnim tlakom?
Osobe s povišenim krvnim tlakom imaju povećanu tvrdoću krvnih žila ili otpor, perifernih arterija u tkivima cijelog tijela. Ovo povećanje otpora uzrokuje naporniji rad srčanog mišića da bi ispumpao zadovoljavajuću količinu krvi u krvne žile. Takvo povećano radno opterećenje može uzrokovati naprezanje srca što može dovesti do srčanih abnormalnosti kao što je uvećanje srčanog mišića. Takvo uvećanje vidljivo je na RTG srca i pluća, ehokardiografiji,elektrokardiogramu.Ehokardiografija je korisna u određivanju debljine stijenke lijevog ventrikula (glavne strane koja pumpa krv u tijelo). Povećanje srca može biti prethodnik srčanog zatajivanja,bolesti koronarnih krvnih žila, abnormalnosti srčane frekvencije i ritma (srčane aritmije). Pravilno liječenje hipertenzije i njenih komplikacija može poboljšati neke od ovih abnormalnosti.
Testovi krvi i urina mogu pomoći u otkrivanju bubrežnih abnormalnosti u osoba s povišenim krvnim tlakom. Određujući vrijednost kreatinina u serumu možemo vidjeti funkciju bubrega. Njegova povišena vrijednost ukazuje na oštećenje bubrega. Prisutnost proteina u mokraći (proteinurija) može upućivati na oštećenje bubrega hipertenzijom iako je vrijednost serumskog kreatinina uredna. Proteinurija signalizira istrošenost bubrežne funkcije ako krvni tlak nije kontroliran. Čak i mala količina proteina (mikroalbuminurija) bože biti signal neminovnog bubrežnog zatajivanja i drugih krvožilnih komplikacija u osoba s nekontroliranom hipertenzijom.
Nekontrolirana hipertenzija može uzrokovati moždani udar koji vodi ka moždanom i neurološkom oštećenju. Moždani udar često vodi ka krvarenju (curenjem krvi) ili krvnim ugrušcima (trombozi) krvnih žila koje opskrbljuju mozak. Moždani udar uzrokuje slabost, paralizu ruku ili nogu, kao i gubitak vida ili govora. Višestruki mali udari vode ka demenciji (smanjenom intelektualnom kapacitetu). Najbolja prevencija ovih komplikacija je kontrola krvnog tlaka. Nedavne studije su preporučile davanje blokatora angiotenzinskih receptora koji pružaju zaštitu od moždanog udara.
Ovaj članak sigurno bi htjeli pročitati i vaši prijatelji.
Podijelite ga!
