Upalni parametri i što nam oni govore
CRP ili C-reaktivni protein je protein akutne faze koji se stvara u jetri kao odgovor na prisutnost upalnih citokina, a jedan od najvažniji pro-upalnih citokina je IL-6. CRP može biti povišen u akutnoj infekciji, ali i kod akutnog srčanog udara, tromboze dubokih vena, malignih i reumatskih bolesti. Za razliku od većine drugih laboratorija mi u našoj ponudi imamo i IL-6, koji je kao takav puno osjetljiviji parametar upale od CRP-a. Povišene razine IL-6 govore u prilog septikemije, odnosno sepse, a javljaju se već 2 sata nakon početka infekcije. Prokalcitonin (PCT) je prohormon koji se u organizmu najčešće stvara kao odgovor na bakterijske infekcije, a posebice je koristan prilikom postavljanja dijagnoze sepse, kao pomoć u diferenciranju bakterijskih od ne-bakterijskih infekcija, te kao pomoć u praćenju antibiotske terapije. Razine PCT-a rastu tijekom infekcije puno brže od CRP-a (4-12 sati vs 24-38 sati). PCT također pomaže u razlikovanju gram-negativne i gram-pozitivne infekcije, odnosno sepse, jer će kod gram-negativne sepse biti značajnije povišen nego kod gram-pozitivne i gljivične infekcije.
PCT (mcg/L) | Interpretacija |
|---|---|
<0.05 | Uredan nalaz. |
0.05-<0.5 | Sistemska infekcija nije vjerojatna, lokalizirana infekcija moguća. |
0.5-<2 | Sistemska infekcija moguća. |
2-<10 | Sistemska infekcija vjerojatna. |
10 i više | Visoka vjerojatnost za tešku bakterijsku sepsu ili septični šok |
PCT počinje rasti ranije nego CRP, otprilike već nakon 2-6 sati, dok CRP postiže postupno svoju maksimalnu vrijednosti u roku od 12-48 sati. U tom smislu, PCT može biti koristan kao prediktor povišenog rizika za razvoj ozbiljnije infekcije i kod ambulantnog bolesnika. U slučaju da je uz leukocitozu, povišen CRP, prisutan i povišen PCT (>0.5), takav bolesnik onda ima potencijalno veći rizik za razvoj sistemske infekcije od bolesnika koji uz leukocitozu i povišen CRP nema povišen PCT. Isto tako, usprkos tome što se IL-6 načelno koristi u bolničkim uvjetima kao osjetljiv pokazatelj težine sepse ili COVID-19, zatim kod procjene uspjeha antibiotske terapije te kod procjene mortaliteta, u literaturi se spominje da bi IL-6 mogao biti i koristan pokazatelj prijeteće infekcije i kod ambulantnih bolesnika, a posebice kod onih koji su imunosuprimirani. IL-6 će biti povišen čak i do 48 sati prije dijagnoze infekcije, te stoga može alarmirati bolesnika prije nego što se razvije klinička slika.
Zaključak:
Kod jednostavnih infekcija u inače zdravih pojedinaca (primjerice prisutnost grlobolje i povišene temperature) preporuča se napraviti KKS i CRP radi donošenja preciznije kliničke odluke od strane liječnika o potrebi uvođenja antibiotika u terapiju. S obzirom da je antibiotska rezistencija danas jedan od najvećih javnozdravstvenih problema, od velike je važnosti da se antibiotik propisuje samo kad je to uistinu nužno, ali s druge strane, je jako bitno pravodobno prepoznavanje potrebe za antibiotskom terapijom zbog prevencije komplikacija koje mogu nastati ako se bakterijska infekcija ne liječi na vrijeme (primjerice, neliječena streptokokna angina može dovesti do razvoja reumatske vrućice).
Kod imunokompromitiranih ambulantnih bolesnika i bolesnika s drugim komorbiditetima, kao što su šećerna bolest ili pak zatajenje srca, u febrilnim stanjima može biti korisno uz KKS i CRP, izraditi još i PCT te IL-6 jer su dva potonja biomarkera rani i senzitivni pokazatelj opasnosti od razvoja težeg oblika infekcije, te se onda u skladu s tim nalazom bolesniku mogu dati pravovremene i preciznije upute od onih koje se temelje samo na rezultatima KKS-a i CRP-a. Također, povišene vrijednosti IL-6 su se pokazale kao koristan rani pokazatelj rizika za razvoj spontanog bakterijskog peritonitisa kod bolesnika liječenih peritonealnom dijalizom te kod bolesnika sa stabilnim zatajenjem srca kao pokazatelj povišenog rizika za pogoršanje srčanog popuštanja, odnosno povišen rizik za hospitalizaciju.
REFERENCE:
- Samsudin, I., & Vasikaran, S. D. (2017). Clinical Utility and Measurement of Procalcitonin. The Clinical biochemist. Reviews, 38(2), 59–68.
- Li, S., Rong, H., Guo, Q., Chen, Y., Zhang, G., & Yang, J. (2016). Serum procalcitonin levels distinguish Gram-negative bacterial sepsis from Gram-positive bacterial and fungal sepsis. Journal of research in medical sciences : the official journal of Isfahan University of Medical Sciences, 21, 39. https://doi.org/10.4103/1735-1995.183996
- Buchan CA, Li HO, Herry CL, Scales N, MacPherson P, Faller E, Bredeson C, Huebsch L, Hodgins M, Seely AJE. Early Warning of Infection in Patients Undergoing Hematopoietic Stem Cell Transplantation Using Heart Rate Variability and Serum Biomarkers. Transplant Cell Ther. 2022;28(3):166.e1-166.e8. doi: 10.1016/j.jtct.2021.04.023.
- Povar-Echeverría M, Auquilla-Clavijo PE, Andrès E, et al. Interleukin-6 Could Be a Potential Prognostic Factor in Ambulatory Elderly Patients with Stable Heart Failure: Results from a Pilot Study. J Clin Med. 2021;10(3):504. Published 2021 Feb 1. doi:10.3390/jcm10030504
- Xiaoxiao Yang, Yijing Tong, Hao Yan, Zhaohui Ni, Jiaoqi Qian, Wei Fang; High Intraperitoneal Interleukin-6 Levels Predict Peritonitis in Peritoneal Dialysis Patients: A Prospective Cohort Study. Am J Nephrol 6 June 2018; 47 (5): 317–324.
Autor: Domina Petrić, dr. med.
